Uitrol Europa-breed cloudplatform Gaia-X - Een kans voor Europese innovatie
Het was Angela Merkel die enkele jaren geleden tijdens een tech-beurs de stand van SAP binnenwandelde. Het gesprek ging over data en het kille besef dat Europa totaal geen positie heeft in onze datagedreven wereld. Daar moest iets aan gebeuren. De kiem voor een Europa-breed cloudplatform was gelegd. Inmiddels is Gaia-X operationeel en zijn ruim 150 grote partijen partner van het initiatief. Nieuwe aanmeldingen zijn welkom, ook van start-ups en middenstanders. Hoe gaat het nu verder? Een gesprek met SAP-expert Frans van Hoesel.
In het Duitse parlement is de belangstelling gewekt voor een Europese data-infrastructuur met Gaia-X. Op woensdag 28 oktober vond daartoe een gesprek plaats met onder andere Fabian Biegel van SAP. Het werd een vragenuurtje. Welke bijdrage kan Gaia-X leveren aan de ‘digitale soevereiniteit’ van Europa? Hoe kan Gaia-X Europa’s technologische afhankelijkheid van de VS en China terugdringen? Heeft Gaia-X het in zich om de Europese standaard voor cloud computing te worden? Gaia-X wordt vooral door multinationals gedragen. Hoe kunnen ook start-ups meer worden meegenomen? En welke kansen biedt Gaia-X voor de middenstand?
Maar liefst 29 vraagstukken legde het parlement voor aan Biegel en consorten. Gaia-X is dan ook een uniek project dat tal van onderdelen van onze samenleving raakt. Het initiatief is in 2019 gestart op aandrang van de Duitse en Franse ministers van Economische Zaken (Peter Altmaier en Bruno Le Maire) om een Europese vuist te maken tegen de toenemende macht van Amerikaanse en Chinese tech-bedrijven.
Frans van Hoesel, al 35 jaar werkzaam voor SAP-klanten en veel betrokken bij datagebaseerde klantinnovaties, steunt dit initiatief en wil meer bekendheid voor Gaia-X bij VNSG-leden. Van Hoesel: “We zijn overgeleverd aan de macht van de grote tech-bedrijven. AWS, Google Cloud, Microsoft Azure en Alibaba Cloud beheren 80 procent van de cloudmarkt en de data. Maar het succes van Europese bedrijven is juist afhankelijk van hoe zij beschikbare data gebruiken. Daar moet Gaia-X bij gaan helpen. We willen de afhankelijkheid van de tech-bedrijven verminderen, vendor lock-ins voorkomen en zorgen dat burgers en bedrijven data veilig kunnen gebruiken en delen.”
Use case: melkketen
Gaia-X zou je een reactie kunnen noemen op de Clarifying Lawfull Overseas Use of Data Act, een Amerikaanse wet die Europese bedrijven kwetsbaar maakt. Deze wet is sinds 2018 van kracht en rijkt tot in de haarvaten van de Europese samenleving. De CLOUD Act bepaalt dat in de VS gevestigde tech-bedrijven data ter beschikking moeten stellen als de Amerikaanse overheid daarom vraagt. Waar de data ligt opgeslagen (in Lutjewinkel of Rio de Janeiro) maakt niet uit. Als de Amerikaanse overheid het wil, kunnen bedrijven als Google, Microsoft en Amazon bij dagvaarding worden gedwongen om data te verstrekken.
“Te gek voor woorden”, vindt Van Hoesel. En slecht voor het Europese bedrijfsleven, dat zich ondertussen weinig zorgen lijkt te maken zolang data ‘veilig’ in Europa ligt opgeslagen. De bedrijven realiseren zich lang niet altijd dat de data zomaar kan worden opgevraagd. En er is meer. Van Hoesel: “Het komt ook voor dat bedrijven door een gebrek aan controle en transparantie hun data niet willen delen met andere partijen. De concurrentievoordelen die daaruit voortvloeien, laten ze links liggen.”
Gaia-X is een nieuwe kans voor Europese innovatie. Inmiddels hebben zo’n 150 organisaties zich bij het initiatief aangesloten. Duitse partners zijn -naast founding father SAP- onder meer BMWi, Deutsche Telekom en Siemens. In Nederland zijn bijvoorbeeld TNO, Universiteit Wageningen, Agrifirm en Friesland Campina betrokken. Ze zitten allemaal in een van de acht vastgestelde domeinen: de energiesector, financiële sector, gezondheidszorg, industrie, publieke sector, mobiliteit, smart living en agri-business. De doelstelling is use cases ontwikkelen. Van Hoesel noemt de melkketen als voorbeeld: “Partijen in die keten hebben er belang bij dat data gedeeld kan worden. Neem een willekeurige boer. Sensoren leveren hem veel data over de toestand van zijn koeien. Door data van alle boeren te combineren, kunnen slimme aanbevelingen worden gedaan met betrekking tot het verbeteren van de gezondheid van elke individuele koe.”
Op basis van de regels die Gaia-X heeft opgesteld, kan de betreffende boer ook data gaan delen met bijvoorbeeld Friesland Campina. En waarom zou hij dat niet doen? Immers: Friesland Campina geeft ook data terug, waar de boer beter van wordt. Het wordt, kort gezegd, een zakelijke deal op basis van vertrouwen en autonomie. Van Hoesel: “De boer bepaalt wie hij toegang wil geven tot welke data, voor welke toepassing en wat ervoor betaald moet worden. Het is een transparant proces. Geen enkele partij in de supply chain wordt gedwongen tot iets.”
BMWi
De set van ethische regels die door de Gaia-X Association is opgesteld, bestaat uit zeven onderdelen: databescherming volgens Europese wetten en regels; openheid en transparantie; authenticiteit en vertrouwen; digitale soevereiniteit en zelfbeschikking; vrije toegang; modulariteit en interoperabiliteit en; gebruikersgemak.
Met name ‘openheid en transparantie’ is een beladen thema. Mogen de tech-bedrijven zelf ook deelnemen? Van Hoesel: “Jawel, ze mogen meedoen, op basis van de Europese wetgeving en uitgangspunten van Gaia-X. Het is een open platform. Het mooie van die openheid is ook dat het platform door de partners zelf wordt vormgegeven. Het zijn nu nog voornamelijk grote Duitse en Franse concerns die dat doen. Maar als Google, Amazon, Microsoft en Alibaba zich aan de regels houden, zijn ze van harte welkom. Dat geldt trouwens ook voor start-ups en middenstanders.”
Een bedrijf dat het belang van Gaia-X duidelijk onderkent is BMWi. Op de website onder frequently asked questions vinden we een hele reeks vragen. Wat is de toegevoegde waarde van Gaia-X? Hoe worden users en providers betrokken bij de ontwikkeling van nieuwe use cases? Hoe worden andere Europese landen erbij betrokken? Hoe ziet de architectuur eruit? Wat is de volgende stap in de ontwikkeling van Gaia-X?
Over de volgende stap schrijft BMWi dit: ‘Het doel is om het project om te zetten naar vaste structuren. Duitse en Franse organisaties zijn al begonnen met de opzet van een internationale vereniging zonder winstoogmerk naar Belgisch recht. Die zal de technische oplossing en het regelgevingskader verder ontwikkelen. De leden hebben in september 2020 de notariële stichtingsdocumenten ondertekend. Om het proces formeel af te ronden, moeten de Belgische autoriteiten nog een audit uitvoeren. Ondertussen zal de vereniging zich blijven ontwikkelen. Zodra de Gaia-X Association wettelijk is opgericht, zullen meer leden worden toegelaten, vooral uit andere Europese lidstaten. De eerste diensten zullen begin 2021 beschikbaar zijn.’
Initiatieven in de juiste richting! Zo ziet Frans van Hoesel het graag: “Mijn hoop en verwachting is dat de Europese normen en waarden worden omarmd door de hele cloud-community wereldwijd. CIO’s, innovatiemanagers en business developers moeten straks de logische vraag stellen of ze hun clouddiensten onderbrengen bij een gerenommeerde partij. Of bij Gaia-X.”
