Intelligent asfalt leunt op slimme ICT - Wat BAM Infra leerde over S/4HANA
Bouwbedrijf BAM wil voorloper zijn in digitalisering en koos eind 2017 voor S/4HANA. Finance & control, projectbewaking en materiaalbeheer waren daarmee centraal georganiseerd in één platform. De asfaltketen zat nog op het oude ICT-systeem maar moest ook bediend worden. Ook daar bleek S/4HANA een goede keuze. Domeinarchitect Peter de Haan werkt ermee sinds anderhalf jaar en deed waardevolle ontdekkingen.
Asfalt heeft bijzondere karakteristieken. Elke vergelijking met andere materialen en componenten, in welk bouwproces dan ook, loopt spaak. Allereerst de temperatuur van 105°C, die dicteert dat het asfalt binnen een paar uur op de weg moet liggen. Je kunt het dus niet op voorraad hebben. “Een extra complicatie”, aldus Peter de Haan, domeinarchitect bij BAM Infra. Daarnaast zorgen de weersomstandigheden dat het asfaltproces lastig te voorspellen is. Misschien gaat het halverwege de ochtend regenen terwijl de klus nog niet is afgerond. De Haan: “Voor de onderlaag is dat niet erg. Voor de deklaag mogelijk wel. Misschien moet je je plan aanpassen. Al met al is asfalt een uitdaging voor de informatievoorziening.”
Het zwarte groen
Asfalt wordt al lang gebruikt. De Mesopotamiërs maakten er baden waterdicht mee, de Feniciërs hun schepen, de Romeinen hun waterreservoirs en aquaducten en de Egyptenaren legden asfaltblokken langs de Nijl om erosie te voorkomen. Al in 625 vc vinden we in Babylon het eerste beschreven gebruik van asfalt als wegdek. Die ontwikkeling heeft doorgezet tot op de dag van vandaag. Vanaf de 20e eeuw wordt asfaltbeton gebruikt in de weg- en waterbouw. In 1914 werd in Nederland de eerste bitumineuze wegconstructie aangelegd en in 1923 de eerste gewalste asfaltweg.
BAM Infra is een belangrijke speler op de markt. Bij BAM Infra noemt men asfalt ‘het zwarte groen’. De insteek is namelijk zoveel mogelijk oud asfalt te hergebruiken. Dat lukt vrij aardig. De hergebruikpercentages liggen volgens de wegenbouwer soms al boven de 90 procent. Bovendien lukt het steeds beter om de hoge verwerkingstemperaturen (160°C) naar beneden te brengen (tot 100°C). Dat scheelt flink in de CO₂-uitstoot en gasbehoefte.
Het samenspel van duurzame productie, snelle aanleg en de juiste geluiddempende en waterdoorlatende kwaliteiten maken asfalteren van wegen tot absoluut specialistenwerk. Het logistiek proces is complex. Welke grondstoffen heeft de centrale beschikbaar op het moment dat de asfaltploeg klaar staat? Hoeveel is er precies nodig? “Qua timing moet alles kloppen”, aldus De Haan: “Het asfalt moet warm en flexibel zijn als we het verwerken. Het aanleggen moet in één keer vloeiend verlopen. Als de transporteur te laat is en de asfaltploeg komt een kwartier zonder asfalt te zitten, dan ontstaat er in het wegdek een lelijke naad, die de automobilist gaat voelen. Is de transporteur te vroeg? Dan betalen wij wachtgeld en koelt het asfalt af. Dat willen we ook niet. Al deze factoren maken het moeilijk om binnen de kaders van het ICT-systeem te werken.”
De rugzak
Tot enkele jaren geleden gebruikte BAM Infra SAP R/3 en Metacom, een veelgebruikt ERP-systeem in de bouw. Maar liefst vijf verschillende manieren van werken waren er ontstaan, en vijf verschillende informatievoorzieningen. Dat was teveel van het goede. Moederbedrijf BAM wilde doorpakken en een voorloper worden op digitaal gebied. Om die reden werd gekozen voor S/4HANA voor steeds meer business-units –en uiteindelijk ook het asfaltproces.
Hoe werkt het systeem in de praktijk? De Haan vertelt: “Voor elk project maken we een serviceorder aan in het systeem om asfalt te krijgen met de juiste kenmerken. De totale asfaltbehoefte in een project wordt ondergebracht in de serviceorder, die wij ‘de rugzak’ noemen. Verschillende mensen met verschillende rollen brengen de rugzak naar de volgende status, totdat alle informatie compleet is. Ondertussen bepaalt de werkvoorbereider hoeveel draaidagen we moeten maken. Eén draaidag is wat een asfaltploeg op één dag asfalteert. Ook bepaalt de werkvoorbereider de afhankelijkheden met andere werkzaamheden. Misschien moeten we ook de vangrail, trottoirs of lantaarnpalen doen. Asfalt is maar één deel van het hele project en de werkvoorbereider moet al het werk voorbereiden.”
Corrigeren in Mendix
Terwijl op kantoor de mannen achter de beeldschermen alle touwtjes aan elkaar knopen, werken buiten in weer en wind de mannen met oranje hesjes aan innovatieve (snel)wegen. Een van de voorbeeldprojecten van BAM Infra is de Rotterdamsebaan, de nieuwe verbindingsweg tussen knooppunt Ypenburg en de centrumring van Den Haag. Hier komt de duurzaamste tunnel van Nederland (qua luchtkwaliteit en energie) met het duurzame asfalt LEAB (Laag Energie Asfalt Beton), een mengsel met 60 procent hergebruikt asfalt, dat op lagere temperatuur bereid wordt en daardoor eerder op gebruikstemperatuur is. Hierdoor kan de weg ook weer eerder open. (Fijn voor automobilisten).
Terug naar S/4HANA. Het samenspel van alle betrokken partijen verloopt, na een lastige wenfase, steeds beter. De Haan: “Omdat we zagen dat S/4HANA best complex is, zeker als er veel veranderingen zijn op de dag zelf, hebben we een Mendix-applicatie ontwikkeld en ernaast gezet. Alle correcties, de draaidagen, de samenstelling van de asfaltploeg, het aantal transporten, gewerkte uren, machines, afgetekende bonnetjes… het staat allemaal in Mendix, ‘de waarheid’ van de uitvoerder. En als ook de hoofduitvoerder en de administratie de gegevens hebben gecontroleerd is het: ENTER. Dan gebeurt er iets magisch. De big bang.”
Keep the core clean
Met de big bang kan De Haan met zijn armen over elkaar gaan zitten. Hij hoeft even niks te doen. Volledig geautomatiseerd worden alle inkooporders, goederenontvangsten, doorbelaste kosten en verwerkte materialen ingeladen in S/4HANA. De Haan: “Maar goed, al met al is het toch best een ingewikkeld proces. Het belangrijkste wat we geleerd hebben? In het begin ging de centrale administratie corrigeren wat er niet klopte in SAP. Dan moesten er bijvoorbeeld 17 correcties worden doorgevoerd omdat een klein detail in de bron niet klopte. We maakten het onszelf onnodig moeilijk. Voortaan pakken we de correcties één stap eerder op. We zorgen dat de gegevens nog niet in SAP komen. In Mendix corrigeren we alles.”
Ook het SAP-advies keep the core clean wordt voortaan zo letterlijk mogelijk opgevolgd bij BAM Infra. De Haan: “De verleiding is groot om allerlei bedrijfsspecifieke aanpassingen te doen. Maar als we de code aanpassen, is die niet meer geoptimaliseerd voor S/4HANA. Bovendien zorgt dat voor extra onderhoud en hogere exploitatiekosten. Bedrijfsspecifieke zaken zetten we dus zoveel mogelijk in Mendix.”
Agile en scrum
Aan het automatiseringsproces rond de asfaltketen bij BAM Infra werkt een team van zo’n tien mensen: SAP- en Fiori-specialisten, configuratiespecialisten, Mendix-ontwikkelaars, etc. Het team wordt ‘geleid’ door een productowner, die voor elke sprint zijn wensenlijstje kenbaar maakt. Elke sprint wordt afgerond met een demo in de bedrijfskantine. Het hele team zit dan bij elkaar om op een groot scherm mee te kijken, terwijl de productowner vertelt welke nieuwe functionaliteiten erbij zijn gekomen.
De Haan: “In sprints van drie weken bouwen we steeds nieuwe stukjes functionaliteit bij. Dat werkt prettig. We hebben veel ruimte om bij te sturen en het anders te doen als dat nodig is. Een wereld van verschil met de waterval-methode! Inderdaad, met scrum en agile blijven ons de oeverloze scope-discussies bespaard. Het grote voordeel is de efficiency. Het kost nauwelijks tijd om dingen aan te passen als je er toch al mee bezig bent. Wat ook geholpen heeft voor de efficiency is dat we met alle disciplines samen in één ruimte zitten. Daardoor kunnen we supersnel schakelen.”
Tekst: Ton Verheijen Interview: Ton Siebelink
